आम्ही तनुमनुजीवें । तुझिया बोला वोटंगावें ।
आणि तुवाचि ऐसें करावें । तरी सरलें म्हणे ।। १२ ।। ज्ञानेश्वरी अध्याय तिसरा
ओवीचा अर्थ – आम्ही शरीरानें, मनानें व जीवानें तुझ्या शब्दावर अवलंबून राहावें आणि तूंच असें ( भलतेंच ) करावेंस, तर मग सर्व कारभार आटोपला म्हणावयाचा !
ज्ञानेश्वरीतील तिसऱ्या अध्यायातील ही ओवी अत्यंत गहन आणि भावार्थपूर्ण आहे. ती भगवंताच्या नामस्मरण, भक्ती आणि आत्मसमर्पण यांचा सार मांडणारी आहे. या ओवीचे रसाळ आणि विस्तृत निरुपण असे करता येईल:
ओवीचा शब्दार्थ:
“आम्ही तनुमनुजीवें” – आम्ही तनू (शरीर) आणि मन (चित्त) यांना समर्पित करून संपूर्णतः तुझ्या सेवेसाठी वाहून घेतलेले आहोत.
“तुझिया बोला वोटंगावें” – तुझे शब्द, म्हणजे भगवंताचे आदेश किंवा गीतेतील उपदेश, हेच आमच्या जीवनाचे सार्थक साधन आहे. त्या शब्दांनुसार आमचे वर्तन होईल.
“आणि तुवाचि ऐसें करावें” – आम्ही आमच्या मनाने काही ठरवणार नाही; तुझ्या इच्छेनुसारच आमचे प्रत्येक कार्य घडावे.
“तरी सरलें म्हणे” – असे झाले कीच जीवन खरेसरल आणि सार्थक होते, असे ज्ञानेश्वर महाराज म्हणतात.
ओवीचा विस्तृत भावार्थ:
ज्ञानेश्वरीतून श्रीज्ञानेश्वर महाराजांनी गीतेच्या तत्त्वज्ञानाचा रस ओतला आहे. या ओवीत त्यांनी भगवंताच्या शरणागतीचे महत्त्व विशद केले आहे.
तनू-मनाचे समर्पण:
भगवंताच्या भक्तीत तनू (शरीर) आणि मन यांचे संपूर्णतः समर्पण महत्त्वाचे आहे. केवळ शरीराने पूजा केली किंवा मनाने भक्ती केली तर ती अपुरी ठरते. मन आणि तनाच्या एकात्मतेने भगवंताच्या चरणी पूर्ण समर्पण झाले पाहिजे.
शब्दांवर श्रद्धा:
“तुझिया बोला वोटंगावें” हा भाग अत्यंत महत्त्वाचा आहे. भगवंताचे शब्द म्हणजे गीता, वेद, उपनिषद यामध्ये असलेले दिव्य तत्त्वज्ञान आहे. भक्तांनी त्या शब्दांवर अढळ श्रद्धा ठेवावी आणि जीवन त्यानुसार जगावे.
आत्मसमर्पण आणि निष्कामता:
“तुवाचि ऐसें करावें” याचा अर्थ आहे की, आपल्या इच्छांना बाजूला ठेवून, अहंकाराचा त्याग करून भगवंताच्या इच्छेनुसार आपले जीवन घडवावे. निष्काम कर्मयोगाची हीच शिकवण आहे.
सरलता आणि शरणागतीचे फळ:
“तरी सरलें म्हणे” याचा अर्थ आहे, जीवनात साधेपणा आणि सहजता येते. हे साध्य करण्यासाठी भगवंताच्या शरणागतीशिवाय दुसरा मार्ग नाही. आपल्या मनातील गुंतागुंत दूर होऊन जीवन सुगम, सरल आणि आनंदमय होते.
ओवीचा अध्यात्मिक दृष्टिकोन:
ज्ञानेश्वर महाराज या ओवीतून आपल्याला गीतेतील निष्काम कर्मयोग, भक्तियोग, आणि ज्ञानयोग यांचे परिपूर्ण मिश्रण दाखवतात. या ओवीतून भगवान श्रीकृष्णांच्या शरणागतीत जाण्याचा मार्ग सुकर होतो.
सर्वस्व अर्पण:
भगवंताला तनू-मन अर्पण म्हणजे आपला अहंकार संपवून परमेश्वराशी एकरूप होणे.
जीवनाचे ध्येय:
जीवनाचा उद्देश फक्त भगवंताची सेवा आहे, हे मान्य केले की आपल्या इच्छांची पूर्तता करण्यासाठी व्यर्थ धडपड थांबते आणि मन प्रसन्न होते.
विवेक आणि साधना:
भगवंताचे शब्द म्हणजे विवेकाचे, ज्ञानाचे आणि साधनेचे मार्गदर्शन आहेत. त्यामुळे त्या शब्दांवर श्रद्धा ठेवून साधना केली पाहिजे.
निष्कर्ष:
ही ओवी केवळ शब्दांची रचना नसून ती भक्ती, कर्म, आणि ज्ञान यांचा त्रिवेणी संगम आहे. यामधून ज्ञानेश्वर महाराज आपल्याला सांगतात की भगवंताच्या शरणागतीतच खरा आनंद आणि जीवनाचे सार्थक आहे. “तनुमनुजीवें” हा शब्द शारीरिक आणि मानसिक समर्पणाचा उच्चतम आदर्श मांडतो, जो प्रत्येक भक्तासाठी प्रेरणादायी ठरतो.
Discover more from इये मराठीचिये नगरी
Subscribe to get the latest posts sent to your email.