सायबरसुरक्षा महत्त्वाची आहे कारण ती केवळ माहितीच नाही तर आपल्या सिस्टमला व्हायरसच्या हल्ल्यापासून सुरक्षित ठेवण्यास मदत करते. सायबर गुन्ह्यांपासून स्वतःचे संरक्षण कसे करावे इंटरनेट वापरणार्‍या कोणत्याही व्यक्तीने काही मूलभूत खबरदारी पाळली पाहिजे.
डॉ स्नेहल चिपरगे
एमडी (होमिओपॅथी)
विभाग प्रमुख
फोरेन्सिक मेडिसिन अॅड टोक्सीकोलाॅजी
सायबर क्राईम हा सततचा धोका आहे. तुम्हाला असे वाटेल की तुम्हाला सायबर गुन्ह्यांचा एकमेव प्रकार म्हणजे तुमची आर्थिक माहिती हॅकर्स चोरतात. पण ते इतके सोपे असू शकत नाही. फक्त मूलभूत आर्थिक समस्यांपेक्षा कितीतरी जास्त चिंता आहेत. सायबर गुन्हे सतत विकसित होत आहेत, आणि दरवर्षी नवनवीन धोके समोर येत आहेत. जेव्हा तुम्ही सायबर गुन्ह्यांच्या श्रेणीबद्दल ऐकता आणि वाचता, तेव्हा तुम्हाला संपूर्णपणे इंटरनेट वापरणे थांबवण्याचा मोह होईल. हे कदाचित खूप कठोर आहे.
सायबर गुन्ह्यांच्या सामान्य प्रकारांमध्ये हे समाविष्ट आहे..
फिशिंग: इंटरनेट वापरकर्त्यांकडून वैयक्तिक माहिती मिळविण्यासाठी बनावट ईमेल संदेश वापरणे; वैयक्तिक माहितीचा गैरवापर (ओळख चोरी);
हॅकिंग: वेबसाइट किंवा संगणक नेटवर्क बंद करणे किंवा त्यांचा गैरवापर करणे; द्वेष पसरवणे आणि दहशतवादाला उत्तेजन देणे; बाल पोर्नोग्राफीचे वितरण;
ग्रूमिंग: अल्पवयीन मुलांसाठी लैंगिक प्रगती करणे.
सायबर क्राईम हा ऑनलाइन किंवा प्रामुख्याने ऑनलाइन घडणारा कोणताही गुन्हा आहे. सायबर गुन्हेगार अनेकदा संगणक नेटवर्क किंवा उपकरणांना लक्ष्य करून गुन्हे करतात. सायबर क्राइम सुरक्षेच्या उल्लंघनापासून ओळख चोरीपर्यंत असू शकतात.
इतर सायबर गुन्ह्यांमध्ये “रिव्हेंज पॉर्न,” सायबर-स्टॉकिंग, छळ, गुंडगिरी आणि बाल लैंगिक शोषण यासारख्या गोष्टींचा समावेश होतो. दहशतवादी इंटरनेटवर सहकार्य करतात, दहशतवादी कारवाया आणि गुन्हे सायबरस्पेसमध्ये हलवतात.
सायबर हल्ला :
सायबर-हल्ला म्हणजे बाह्य किंवा अंतर्गत धमक्या किंवा आक्रमणकर्त्यांद्वारे लक्ष्यित संस्थेच्या माहिती प्रणालीची अखंडता आणि गोपनीयतेचे शोषण आणि तडजोड करण्याचा हेतुपुरस्सर प्रयत्न.
सायबर हल्ले विविध प्रकारात येतात आणि खालील यादी काही महत्त्वाच्या गोष्टी हायलाइट करते जे गुन्हेगार आणि हल्लेखोर सॉफ्टवेअरचा गैरवापर करण्यासाठी वापरतात:
मालवेअर : मालवेअर हल्ला हा एक सामान्य सायबर हल्ला आहे जेथे मालवेअर (सामान्यत: दुर्भावनापूर्ण सॉफ्टवेअर) पीडिताच्या सिस्टमवर अनधिकृत क्रिया करतो. दुर्भावनायुक्त सॉफ्टवेअर (उर्फ व्हायरस) मध्ये अनेक विशिष्ट प्रकारचे हल्ले जसे की रॅन्समवेअर, स्पायवेअर, कमांड आणि कंट्रोल आणि बरेच काही समाविष्ट आहे.
रॅन्समवेअर :
इंजेक्शन हल्ले :आंधळा एसक्यूएल इंजेक्शन. डेटाबेसवर संपूर्ण नियंत्रण मिळवण्यासाठी किंवा सिस्टमवरील आदेशांची अंमलबजावणी करण्यासाठी SQL स्टेटमेंट्स वापरून सत्य आणि असत्य प्रश्नांची मालिका विचारण्यासाठी डेटाबेस सर्व्हरद्वारे परत आलेले एरर पृष्ठ वापरण्यासाठी आक्रमणकर्त्यास अनुमती देते.
सत्र व्यवस्थापन आणि मॅन-इन-द-मिडल हल्ले :एमआयटीएम हल्ल्याचे उदाहरण सक्रिय इव्हस्ड्रॉपिंग आहे, ज्यामध्ये हल्लेखोर पीडितांशी स्वतंत्र संबंध ठेवतो आणि त्यांच्यामध्ये संदेश रिले करतो जेणेकरून ते खाजगी कनेक्शनद्वारे एकमेकांशी थेट बोलत आहेत, पण खरेतर संपूर्ण संभाषण हल्लेखोराकडून नियंत्रित केले जाते.
फिशिंग:PayPal कडून आलेला एक ईमेल पीडित व्यक्तीला सांगतो की त्यांच्या खात्याशी तडजोड झाली आहे आणि त्यांनी त्यांच्या क्रेडिट कार्ड तपशीलांची पुष्टी केल्याशिवाय ते निष्क्रिय केले जाईल. फिशिंग ईमेलमधील लिंक पीडित व्यक्तीला बनावट PayPal वेबसाइटवर घेऊन जाते आणि चोरलेली क्रेडिट कार्ड माहिती पुढील गुन्हे करण्यासाठी वापरली जाते.
अनपॅच केलेले/असुरक्षित सॉफ्टवेअर:
त्याचबरोबर ईमेल आणि इंटरनेट फसवणूक.
ओळख फसवणूक (जेथे वैयक्तिक माहिती चोरली जाते आणि वापरली जाते).
आर्थिक किंवा कार्ड पेमेंट डेटाची चोरी.
कॉर्पोरेट डेटाची चोरी आणि विक्री.
सायबर लुटणे (धोकादायक हल्ला टाळण्यासाठी पैशांची मागणी करणे).
सायबर हेरगिरी (जेथे हॅकर्स सरकारी किंवा कंपनीच्या डेटामध्ये प्रवेश करतात).
नेटवर्कशी तडजोड करणाऱ्या प्रणालींमध्ये हस्तक्षेप करणे. कॉपीराइटचे उल्लंघन.
बेकायदेशीर जुगार.
अवैध वस्तूंची ऑनलाइन विक्री.
बाल पोर्नोग्राफी मागणे, निर्माण करणे किंवा बाळगणे.
असे अनेक प्रकार आहेत.
सायबर सुरक्षा:
सायबर सुरक्षा महत्त्वाची का आहे?
आजच्या जगात, काही सुरक्षा धोक्यांमुळे आणि सायबर हल्ल्यांमुळे सायबर सुरक्षा खूप महत्त्वाची आहे. डेटा संरक्षणासाठी अनेक कंपन्या सॉफ्टवेअर विकसित करतात. हे सॉफ्टवेअर डेटाचे संरक्षण करते.
सायबरसुरक्षा महत्त्वाची आहे कारण ती केवळ माहितीच नाही तर आपल्या सिस्टमला व्हायरसच्या हल्ल्यापासून सुरक्षित ठेवण्यास मदत करते. सायबर गुन्ह्यांपासून स्वतःचे संरक्षण कसे करावे
इंटरनेट वापरणार्‍या कोणत्याही व्यक्तीने काही मूलभूत खबरदारी पाळली पाहिजे. सायबर गुन्ह्यांच्या श्रेणीपासून स्वतःचे संरक्षण करण्यात मदत करण्यासाठी येथे काही टिपा आहेत.
- पूर्ण-सेवा इंटरनेट सुरक्षा संच वापरा
लाइफलॉक सिलेक्टसह Norton 360 सारख्या विश्वासार्ह सुरक्षा सॉफ्टवेअरचा विचार करणे चांगली कल्पना आहे, जे तुमच्या डिव्हाइसेस, ऑनलाइन गोपनीयता आणि ओळखीसाठी सर्व-इन-वन संरक्षण प्रदान करते आणि तुम्ही ऑनलाइन जाता तेव्हा तुमची खाजगी आणि आर्थिक माहिती संरक्षित करण्यात मदत करते. - मजबूत पासवर्ड वापरा
वेगवेगळ्या साइटवर तुमचे पासवर्ड रिपीट करू नका आणि तुमचे पासवर्ड नियमितपणे बदला. त्यांना जटिल बनवा. म्हणजे किमान 10 अक्षरे, संख्या आणि चिन्हे यांचे संयोजन वापरणे. पासवर्ड मॅनेजमेंट अॅप्लिकेशन तुम्हाला तुमचे पासवर्ड लॉक ठेवण्यासाठी मदत करू शकते. - तुमचे सॉफ्टवेअर अपडेट ठेवा
तुमच्या ऑपरेटिंग सिस्टीम आणि इंटरनेट सुरक्षा सॉफ्टवेअरसाठी हे विशेषतः महत्वाचे आहे. तुमच्या सिस्टममध्ये प्रवेश मिळवण्यासाठी सायबर गुन्हेगार वारंवार तुमच्या सॉफ्टवेअरमधील ज्ञात शोषण किंवा त्रुटी वापरतात. ते शोषण आणि दोष पॅच केल्याने तुम्ही सायबर गुन्ह्यांचे लक्ष्य बनण्याची शक्यता कमी होऊ शकते.
- तुमची सोशल मीडिया सेटिंग्ज व्यवस्थापित करा
तुमची वैयक्तिक आणि खाजगी माहिती लॉक डाउन ठेवा. सामाजिक अभियांत्रिकी सायबर गुन्हेगार अनेकदा तुमची वैयक्तिक माहिती फक्त काही डेटा पॉइंट्ससह मिळवू शकतात, त्यामुळे तुम्ही सार्वजनिकरित्या जितके कमी शेअर कराल तितके चांगले. उदाहरणार्थ, आपण आपल्या पाळीव प्राण्याचे नाव पोस्ट केल्यास किंवा आपल्या आईचे पहिले नाव उघड केल्यास, आपण दोन सामान्य सुरक्षा प्रश्नांची उत्तरे उघड करू शकता. - अँटी-व्हायरस सॉफ्टवेअर वापरा: कॅस्परस्की टोटल सिक्युरिटी सारखे सुरक्षा उपाय धोके शोधून काढून टाकतील. सर्वोत्तम स्तरावरील संरक्षणासाठी तुमचे सॉफ्टवेअर अपडेट ठेवा.
- अज्ञात प्रेषकांकडून ईमेल संलग्नक उघडू नका: हे मालवेअरने संक्रमित होऊ शकतात.
- अज्ञात प्रेषक किंवा अपरिचित वेबसाइट्सच्या ईमेलमधील लिंकवर क्लिक करू नका: मालवेअर पसरवण्याचा हा एक सामान्य मार्ग आहे.
- सार्वजनिक ठिकाणी असुरक्षित वायफाय नेटवर्क वापरणे टाळा: असुरक्षित नेटवर्क्स तुम्हाला मधल्या हल्ल्यांना बळी पडू शकतात.
सायबरसुरक्षा जागरूकता :
सायबर जागरूकता म्हणजे सायबर सुरक्षा सर्वोत्तम पद्धती आणि त्यांच्या नेटवर्क किंवा संस्थांना दररोज भेडसावणार्‍या सायबर धोक्यांबद्दल अंतिम वापरकर्त्यांना असलेली जागरूकता आणि समजून घेण्याची पातळी. सायबरसुरक्षा जागरूकता हा सरकारी आणि खाजगी उद्योग यांच्यात डिजिटल सुरक्षेबद्दल जागरूकता वाढवण्यासाठी आणि प्रत्येकाला त्यांच्या वैयक्तिक डेटाचे डिजिटल स्वरूपाच्या गुन्ह्यांपासून संरक्षण करण्यासाठी सक्षम करण्यासाठी एक सहयोग आहे.
सायबरसुरक्षा जागरुकता ही व्यक्ती आणि संस्थांसाठी कनेक्ट केलेल्या उपकरणांद्वारे येणाऱ्या जवळजवळ सततच्या धोक्यांना कसे हाताळायचे याबद्दल स्वतःला ताजेतवाने करण्यासाठी एक आदर्श वेळ आहे.
चला तर मग या लर्निंग ट्रॅकमध्ये सहभागी होऊन, आपण आपली जागरूकता आणि सायबर हल्ल्यांना प्रतिसाद सुधारूया. सायबर क्राईमला बळी पडलेल्या व्यक्तीने सर्वप्रथम भारतातील कोणत्याही सायबर क्राइम सेलकडे लेखी तक्रार नोंदवणे आवश्यक आहे. आय.टी. कायदा सायबर क्राईमला जागतिक अधिकारक्षेत्राचा एक भाग घोषित करतो त्यामुळे कोणीही सायबर क्राइम सेलशी संपर्क साधू शकतो. सायबर क्राइमची तक्रार https://cybercrime.gov.in/ ऑनलाइन नोंदवता येईल.
