तरी आपुलिया सवेसा । कां न मगावासि परेशा ।
देवा सुकाळु हा मानसा । पाहला असे ।। २६ ।। ज्ञानेश्वरी अध्याय तिसरा
ओवीचा अर्थ – तर मग हे परमेश्वरा, आपल्या इच्छेला येईल तसें तुज जवळून कां मागून घेऊं नये ? देवा, माझ्यां मनांतील हेतु पूर्ण सफल होण्याची ही वेळ आली आहे.
रसाळ निरूपण:
ही ओवी संत ज्ञानेश्वरांनी भगवद्गीतेच्या तिसऱ्या अध्यायाच्या स्पष्टीकरणादरम्यान मांडलेली आहे. या ओवीत, संत ज्ञानेश्वरांनी कर्मयोगाचा महिमा स्पष्ट करताना, मानवाने स्वतःच्या कर्तव्याचे पालन कसे करावे, यावर प्रकाश टाकला आहे.
१. “तरी आपुलिया सवेसा”
ज्ञानेश्वर महाराज येथे माणसाला उद्देशून सांगत आहेत की, तुझ्या हातात जी जबाबदारी आहे, ती तुझ्या योग्यतेनुसार तू पार पाड. प्रत्येक व्यक्तीला ईश्वराने काही ना काही कार्य करण्याची क्षमता दिलेली असते. त्यामुळे स्वतःच्या सामर्थ्यानुसार काम करण्यातच खरा आनंद आहे.
२. “कां न मगावासि परेशा”
संत ज्ञानेश्वर यामध्ये विचारतात की, स्वतःचे कर्तव्य करूनसुद्धा जर का तू परधीनतेकडे झुकशील, म्हणजेच इतरांकडून मदतीची अपेक्षा करशील, तर हे योग्य नाही. स्वावलंबन हा जीवनाचा खरा मूलमंत्र आहे. परावर अवलंबून राहून जीवन जगणे ही दुर्बलतेची निशाणी आहे.
३. “देवा सुकाळु हा मानसा”
भगवंताकडे आश्रय घेतल्याने आणि आपल्या कर्तव्याचे पालन केल्याने मनुष्याचे मन शुद्ध होते. त्यामुळे, मानवी जीवनात सुकाळ (समृद्धी) निर्माण होतो. हा सुकाळ केवळ भौतिक स्वरूपाचा नसून आत्मिक समाधान आणि शांती यांचाही समावेश आहे.
४. “पाहला असे”
ज्ञानेश्वर महाराज येथे म्हणतात की, ईश्वराने या जगात मानवी जीवनाला सुव्यवस्था आणि योग्य कर्म करण्यासाठी भरपूर साधने दिली आहेत. त्यामुळे आपण त्या साधनांचा योग्य उपयोग करून आपल्या कर्तव्यांचे पालन केले पाहिजे.
तत्त्वज्ञानाचा आधार:
संत ज्ञानेश्वरांच्या या ओवीत कर्मयोगाचा महत्त्वपूर्ण संदेश आहे. गीतेत श्रीकृष्ण म्हणतात की, प्रत्येक व्यक्तीने आपले कर्मच निस्वार्थपणे केले पाहिजे. कर्माला फळाची अपेक्षा न ठेवता जर काम केले, तर तेच खऱ्या अर्थाने जीवनाचे उद्धारक ठरते.
आधुनिक काळातील संदर्भ:
आजच्या युगातही ही शिकवण लागू पडते. कोणत्याही परिस्थितीत, आपण आपली कर्तव्ये निष्ठेने पार पाडली पाहिजेत. परावलंबित्व टाळले पाहिजे आणि आत्मनिर्भरतेला प्राधान्य दिले पाहिजे. असे केल्याने वैयक्तिक समाधान आणि सामाजिक समृद्धी प्राप्त होते.
निष्कर्ष:
संत ज्ञानेश्वरांची ही ओवी आत्मनिर्भरतेचा, कर्तव्यपालनाचा आणि भगवंतावरील श्रद्धेचा सुंदर संदेश देते. ती आपल्याला आपले जीवन योग्य प्रकारे कसे जगावे, हे शिकवते. कर्मयोगाचा हा आदर्श संदेश प्रत्येकाने आपल्या जीवनात उतरवला पाहिजे.
Discover more from इये मराठीचिये नगरी
Subscribe to get the latest posts sent to your email.