श्रेष्ठ कलावंत तोच असतो, जो मनोरंजन करता-करता समाजाच्या खर्‍या वेदनांना वाचा फोडतो… जनजागृतीची, समाजसुधारणेची जबाबदारी खांद्यावर घेतो. जातीधर्मापलीकडची ‘मानवता’ जपतो.
किरण माने, अभिनेता
“साला तुम लोगने वो तुकारामको उपर पाठव्या… तुमने साला वो मिराबाईको जहर पिलाया… संत ज्ञानेश्वरको तुम लोगोंने गाड दिया… तुम लोग सिर्फ डाकू लोगकोच पसंद करता हय.” दादा कोंडकेंच्या ‘राम राम गंगाराम’ मधला म्हमद्या खाटिक बोलून जातो…
असलं जळजळीत परखड सत्य आपल्या अनेक सिनेमांंमधनं सांगणार्‍या दादांना ‘अश्लील’ म्हणून का हिणवलं गेलं हे मला आजपर्यन्त कळलेलं नाय दोस्तांनो ! स्पष्टच बोलू का? दादा कोंडके म्हन्लं की ज्यांना फक्त ‘डबल मिनिंग’चे संवाद आठवतात त्यांना दादा कळलेच नाहीत !
…श्रेष्ठ कलावंत तोच असतो, जो मनोरंजन करता-करता समाजाच्या खर्‍या वेदनांना वाचा फोडतो… जनजागृतीची, समाजसुधारणेची जबाबदारी खांद्यावर घेतो. जातीधर्मापलीकडची ‘मानवता’ जपतो. त्या कलाकारालाच सर्वसामान्य प्रेक्षक मनापास्नं भरभरून प्रेम देतात… जसं दादांना दिलं !
दादांनी आपल्या पिक्चरमधनं बिनधास्तपणे सामाजिक-राजकीय भाष्य केलं… त्या काळातल्या इंदिरा गांधी-संजय गांधींच्या धोरणांवर, आणीबाणीमधल्या अराजकावर सडकून आणि बेधडक टीका केली. गायवासरू हे काॅंग्रेसचं निवडणूक चिन्ह होतं. त्याकाळात नोटा खाणारं वासरू आणि त्याच्याकडे दुर्लक्ष करणारी गाय हे दाखवणं लै खतरनाक होतं गड्याहो.
…’राम राम गंगाराम’मधला म्हमद्या खाटीक आणि गंगारामची मैत्री ही नुस्ती मनोरंजनासाठी नव्हती.. त्यात हिंदू-मुस्लीम एकतेचा सामाजिक संदेशबी होता ! “मटनाच्या दुकानात भगवान शंकराच्या फोटोपुढं नमाज पडणारा म्हमद्या… ते पाहून ‘भावना दुखावून’ चिडणारा – मटन आणायला आलेला – भटजी… हे सगळं लै लै लै खोल होतं भावांनो !
‘ह्योच नवरा पायजे’ मधला “गाॅड इज वन.. पन नेम्स आर अनेक.” असं म्हणत फादरनं दिलेला क्राॅस आनंदानं गळ्यात घालणारे आणि त्याचवेळी चाॅंदभाईनं दिलेला ताईत दंडाला बांधणारे दादा ज्याला कळले.. तो दादांना कधीच ‘फक्त’ डबल मिनिंगमध्ये अडकवून चीप करणार नाय !
याच सिनेमातला एक प्रसंग तर लै लै लै खतरनाक हाय.. ‘जाॅन बेकरी’ मध्ये गेलेल्या दादा कोंडकेंना, तिथं पाव आणायला आलेला एक म्हातारा अडवतो आणि म्हणतो “काय रे शिंच्याS? हिंदू असुन गळ्यात क्राॅस घातलायस? एकादशीच्या मुहूर्तावर खिश्चन झालास की काSय?” त्यावर दादा त्याला सुनावतात, “तुम्ही काय केलंय हो धर्मासाठी? हा बेकरीवाला जनू कांबळे.. हरीजन म्हनून तुम्ही वाळीत टाकला. अस्पृश्य म्हनून हिनवला. गावाबाहेर काढला. त्या फादरनं त्याला जवळ केला. जनू कांबळेचा ‘जाॅन कॅंबल’ केला..त्याला बेकरी टाकून दिली. आता त्या बेकरीतून तुम्ही पाव विकत घेताय..तुमाला लाज वाटत नाय??? यू बेशरम..तुला जोड्यानंच मारला पायजे,” म्हनत खाडदिशी त्याच्या मुस्काडात देणारे दादा.. आणि घाबरून गळून जाणारा तो म्हातारा… आणि त्यावर कळस म्हणजे त्याच्याकडे पाहून आजूबाजूच्या लोकांना “उचलून घेऊन जा रे याला. मी असल्याला हात लावत नसतो.” ‘यातलं बिटवीन द लाईन्स’ कळायला मेंदू लै तल्लख लागतो माझ्या सोन्या… दादा ह्यो ‘दादा’ मानूस व्हता !
दादा, तुमच्यासारखा एकीकडे खळखळून हसवत, दूसरीकडं अतिशय अभ्यासपूर्वक, समाजातल्या विसंगतीवर बोट ठेवून, उघडंनागडं ‘सत्य’ बोलनारा एकही कलावंत आज आमच्या अवतीभवती दिसत नाही… अभिनेत्याकडं समाजभानातनं आलेली निर्भिडता आणि विद्रोह या गोष्टी अंगी असणं हे अत्यंत गरजेचं आहे, हेच बहुसंख्य कलाकारांना माहिती नाही.
‘तुमचं आमचं जमलं’ सिनेमात तुम्ही तुमच्या वाघ्या नांवाच्या कुत्र्याला विचारता, “खोटं बोलूनी पोट भरतया म्हनून का रं जगायचं? माल कुनाचा कोन खातुया, किती दिस हे बघायचं??”
…असो. “गेली सांगून द्यानेसरी..मानसापरास मेंढरं बरी !” हेच खरं.
Discover more from इये मराठीचिये नगरी
Subscribe to get the latest posts sent to your email.
